بررسی اثر تاریخ کاشت بر ویژگی های کمی و کیفی سیاهدانه و دان سیاه

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر خصوصیات کمی و کیفی دو گیاه دارویی سیاهدانه و دان سیاه، آزمایشی مزرعه ای با 4 تکرار در سال زراعی 89- 1388 در شهرستان خمینی شهر اصفهان انجام گرفت. این آزمایش در دو طرح مجزا اجرا شد. برای دان سیاه، آزمایش به صورت بلوکهای کامل تصادفی اجرا شد. تیمار این طرح شامل سه تاریخ کاشت 19/3/88، 31/3/88 و 12/4/88 بود. برای سیاهدانه، آزمایش به صورت کرتهای یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد که در آن دو توده هند و اصفهان به عنوان فاکتور اصلی و چهار تاریخ کاشت 25/8/88، 25/9/88، 15/12/88 و 15/1/89 به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه آماری داده ها نشان داد، تاریخ کاشت تاثیر معنی داری بر عملکرد دانه، برخی از اجزای عملکرد و صفات کیفی دان سیاه داشت. بهترین تاریخ کاشت مربوط به تاریخ کاشت سوم بود که منجر به تولید بیشترین عملکرد دانه و بالاترین درصد روغن در شرایط آب و هوایی اصفهان گردید. نتایج در مورد سیاهدانه نشان داد، اثر توده، تاریخ کاشت و اثر متقابل آنها تاثیر معنی داری بر اکثر صفات کمی و کیفی سیاهدانه داشت. در این تحقیق مشخص شد که دو توده در صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی و کیفی تفاوت معنی داری با هم داشتند. توده اصفهان بدلیل سازگاری با شرایط آب و هوایی منطقه، توانست از بهترین عملکرد دانه و درصد روغن در تاریخ کاشت 25/8/88 نسبت به توده هندی برخوردار باشد. همچنین تاخیر در تاریخ کاشت موجب کاهش اکثر صفات مربوط به عملکرد و اجزای عملکرد شد. به طور کلی اگر هدف از کشت سیاهدانه، درصد بالاتر روغن دانه باشد، تاریخ کشت دوم و سوم برای توده اصفهان و تاریخ کشت سوم برای توده هند توصیه می شوند. در نهایت نتایج مقایسه سیاه دانه (در دو توده اصفهان و هند) و دان سیاه نشان داد که بین سه گیاه در همه صفات کیفی دانه به جز درصد خاکستر دانه، میزان فسفر و منگنز تفاوت معنی دار وجود داشت. همچنین بیشترین میزان سدیم، کلسیم و روی در سیاهدانه توده اصفهان، بیشترین درصد خاکستر دانه، میزان فسفر و مس در سیاهدانه توده هند و بیشترین درصد روغن، درصد ماده خشک، پتاسیم، منیزیم، آهن و منگنز در دان سیاه ملاحظه شد. در مجموع مشخص شد که دو گیاه دارویی دان سیاه و سیاهدانه بجز شباهت در نام، رنگ بذر و ماده موثره (روغن در دانه) شباهت دیگری ندارند.